- Zaloguj
Dietoterapia jest integralną częścią leczenia nieswoistych chorób zapalnych jelit. Dieta odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu chorobami zapalnymi jelit, nie tylko jako wsparcie dla terapii farmakologicznych, ale często również jako samodzielna strategia terapeutyczna. Odpowiednie żywienie może pomóc w uzyskaniu remisji objawów, znacznie zmniejszyć częstotliwość nawrotów choroby i poprawić jakość życia pacjentów.
W tym artykule omówimy najczęstsze strategie żywieniowe oraz specjalistyczne diety stosowane w leczeniu NChZJ. Jednak czy te diety faktycznie działają? Jakie są potencjalne korzyści i zagrożenia z ich stosowania? Koniecznie przeczytaj do końca!
Spis treści:
Nieswoiste choroby zapalne jelit, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna (ChLC) i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG), wymagają kompleksowego podejścia terapeutycznego. W terapii NChZJ kluczową rolę odgrywa żywienie, które może znacząco wpłynąć na przebieg choroby, indukcję remisji oraz poprawę stanu odżywienia pacjentów.
Diety elementarne oraz żywienie dojelitowe (EN, ang. enteral nutrition) są najczęściej stosowanymi metodami w celu uzyskania remisji NChZJ. W okresach zaostrzenia choroby można również rozważyć włączenie doustnych preparatów specjalnego przeznaczenia medycznego (ONS), aby uzupełnić codzienną dietę. W przypadku, gdy żywienie doustne jest niemożliwe lub niewystarczające, rozważa się podawanie pokarmu przez sondę nosowo-żołądkową bądź nosowo-jelitową.
Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Metabolizmu (ESPEN) do najskuteczniejszych interwencji żywieniowych w NChZJ należą:
Uzupełniające żywienie dojelitowe (SEN)
Uzupełniające żywienie dojelitowe (SEN) polega na wzbogaceniu diety w energię i składniki odżywcze za pomocą specjalnych preparatów przemysłowych. ESPEN zaleca tę metodę jako wspomagające leczenie żywieniowe w sytuacji, gdy codzienna dieta nie wystarcza do pokrycia zapotrzebowania na kalorie i składniki odżywcze. Niewątpliwą zaletą SEN jest to, że jest ona jedynie uzupełnieniem codziennego żywienia, a pacjent jednocześnie kontynuuje swoją standardową dietę.
Częściowe żywienie dojelitowe (PEN)
Częściowe żywienie dojelitowe (PEN) polega na zastąpieniu części posiłków pacjenta preparatami przemysłowymi. PEN pokrywa 80-90% zapotrzebowania energetycznego, podczas gdy pozostałe 10-20% dostarczane jest ze zwyczajową dietą.
Wyłączne dojelitowe leczenie żywieniowe (EEN)
Wyłączne żywienie dojelitowe (EEN) jest rekomendowaną strategią leczenia aktywnej postaci choroby Leśniowskiego-Crohna u dzieci i młodzieży. Zgodnie z wytycznymi ESPEN wyłączne żywienie dojelitowe jest skuteczną metodą leczenia pierwszego rzutu w chorobie Leśniowskiego-Crohna u dzieci i młodzieży. W niektórych przypadkach u dorosłych z aktywną postacią choroby Crohna EEN może być stosowane jako wsparcie farmakoterapii, szczególnie gdy inne metody leczenia okazują się nieskuteczne.
Warto wspomnieć, że rutynowe stosowanie EEN nie jest obecnie zalecane u dorosłych i dzieci chorujących na wrzodziejące zapalenie jelita grubego ze względu na brak aktualnych danych potwierdzających skuteczność tej interwencji w uzyskaniu remisji WZJG.
Całkowite żywienie pozajelitowe (TPN)
Całkowite żywienie pozajelitowe (TPN, ang. total parental nutrition) jest zalecane wyłącznie, gdy żywienie doustne lub dojelitowe nie jest wystarczające, pacjent nie toleruje EEN, lub nie ma możliwości żywienia drogą dojelitową. Dodatkowe wskazania do stosowania żywienia pozajelitowego obejmują m.in. niedrożność przewodu pokarmowego. Żywienie parenteralne może być również stosowane wspomagająco u pacjentów z aktywną postacią choroby Leśniowskiego-Crohna.
Każda z tych metod ma swoje specyficzne zastosowanie i może znacząco przyczynić się do poprawy jakości życia, uzyskania oraz podtrzymania remisji objawów. Ważne jest, aby forma leczenia żywieniowego była dobierana indywidualnie z uwzględnieniem specyficznych potrzeb i stanu zdrowia pacjenta.
W ostatnich latach rośnie zainteresowanie konkretnymi modelami żywienia, które mogłyby wspomóc leczenie chorób zapalnych jelit. Do najpopularniejszych należą m.in. dieta low FODMAP, dieta SCD oraz dieta CDED.
Dieta Low FODMAP
Dieta low FODMAP jest uznawana za złoty standard w terapii zespołu jelita nadwrażliwego (IBS). Jest to dieta eliminacyjna o niskiej zawartości fermentujących węglowodanów (oligo, di-, monosacharydów oraz polioli). Węglowodany z grupy FODMAP znajdują się m.in. w niektórych warzywach i owocach, produktach zbożowych, nasionach roślin strączkowych oraz produktach mlecznych zawierających laktozę. Składniki takie jak laktoza, fruktoza czy poliole mogą przyczyniać się do nasilenia objawów, takich jak wzdęcia i bóle brzucha. Badania wskazują, że czasowe stosowanie diety low FODMAP (przez 4-6 tygodni) może przynosić ulgę pacjentom cierpiącym na zespół jelita drażliwego (IBS), który nierzadko towarzyszy nieswoistym chorobom zapalnym jelit. Aktualnie brakuje dowodów potwierdzających skuteczność diety low FODMAP w zakresie zmniejszenia stanu zapalnego w aktywnej postaci NChZJ. Taka interwencja powinna być rozważana wyłącznie u pacjentów, u których występują objawy czynnościowe sugerujące współwystępowanie IBS.
Dieta SCD (Dieta Specyficznych Węglowodanów)
Pierwotnie dieta SCD (ang. Specific carbohydrates diet) została opracowana jako metoda leczenia pacjentów chorujących na celiakię. Z czasem zaczęto rozważać ten model żywienia w terapii nieswoistych chorób zapalnych jelit. Dieta SCD polega na całkowitej eliminacji węglowodanów złożonych, do których należą skrobia, laktoza i sacharoza. Wykluczeniu podlegają produkty zbożowe, większość produktów mlecznych, cukier, słodycze, żywność wysoko przetworzona, a także warzywa zawierające skrobię. W diecie SCD dozwolone są natomiast łatwo przyswajalne węglowodany proste, zawarte w świeżych owocach i warzywach niskoskrobiowych, mięso, jaja, ryby, nasiona roślin strączkowych, fermentowane produkty mleczne oraz miód.
Badania sugerują, że dieta specyficznych węglowodanów może skutecznie wspierać gojenie śluzówki jelita oraz łagodzić objawy choroby zapalnej. Uważa się, że dieta SCD może być skuteczną metodą wspomagającą leczenie chorób zapalnych jelit, zwłaszcza u tych pacjentów, którzy nie reagują na terapie konwencjonalne. Pomimo korzystnych wyników klinicznych, dieta SCD wiąże się z pewnymi wyzwaniami. Wielu pacjentów doświadcza trudności w utrzymaniu tak rygorystycznej diety, która niesie za sobą dodatkowe ryzyko niedoborów pokarmowych. Konieczność eliminacji wielu produktów spożywczych może być trudna do zaakceptowania na dłuższą metę. Obecnie brakuje badań uwzględniających długoterminową skuteczność diety SCD w terapii NChZJ.
Dieta CDED
Dieta CDED (ang. Crohn’s disease exclusion diet) została opracowana przez ekspertów z Nestle Health Science. Ten model żywienia powstał z myślą o pacjentach z chorobą Leśniowskiego-Crohna jako skuteczna metoda wspomagająca leczenie.
Terapia żywieniowa CDED opiera się na połączeniu częściowego żywienia dojelitowego (PEN) z wybranymi produktami diety naturalnej. Zaleca się, aby dieta opierała się przede wszystkim na produktach świeżych i nisko przetworzonych. Głównym mechanizmem działania CDED jest eliminacja lub ograniczenie ekspozycji na czynniki żywieniowe, które mogą mieć potencjalnie szkodliwy wpływ na rozwój i przebieg choroby Leśniowskiego-Crohna. Dodatkowo, dieta zakłada produktów bogatych w błonnik rozpuszczalny oraz skrobię oporną. Podaż tych produktów ma sprzyjać zwiększeniu produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które wykazują silne działanie przeciwzapalne.
Badania nad dietą CDED wykazały jej skuteczność w indukcji remisji oraz poprawie stanu zdrowia pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna. W grupie pacjentów stosujących CDED + PEN zaobserwowano korzystne zmiany w mikrobiocie jelitowej oraz zmniejszenie przepuszczalności jelitowej. Ponadto, terapia łącząca CDED z PEN była lepiej tolerowana w porównaniu z wyłącznym żywieniem dojelitowym (EEN).
Dietoterapia ma fundamentalne znaczenie dla skuteczności terapii nieswoistych chorób zapalnych jelit. Odpowiednie żywienie może wspierać leczenie farmakologiczne, pomagać w osiągnięciu remisji i poprawie jakości życia pacjentów. Niezależnie od zastosowanego modelu terapii żywieniowej, kluczowe jest opracowanie planu dostosowanego do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz jego aktualnej sytuacji życiowej. Warto podkreślić, że sukces terapii zależy w głównej mierze od ścisłej współpracy pacjenta z dietetykiem oraz lekarzem prowadzącym.
Jeżeli wolisz słuchać niż czytać, koniecznie zajrzyj do mojego Podcastu. A jeśli chcesz być na bieżąco z moimi podcastami, w których poruszam temat szeroko pojętej dietetyki i zdrowia, w tym zdrowia psychicznego, zapisz się do Newslettera.
Zuzanna Dąbkowska
kontakt@blossomyou.pl
+48 602 216 139