Grzybica przewodu pokarmowego to coraz częściej spotykany problem w gabinecie dietetyka. “Kandydoza”, “drożdżyca”, “zakażenie Candidą” – te hasła, choć bardzo dobrze znane pacjentom, którzy borykają się z dysbiozą jelit i szukają przyczyny swoich dolegliwości, wciąż budzą niemałą grozę. Ale czy słusznie? Skąd biorą się zakażenia grzybicze i jak się ich pozbyć? Jakie są zasady diety przeciwgrzybiczej? Czy są produkty, których należy unikać? Co jeść, aby uchronić się przed ponownym zakażeniem? Koniecznie przeczytaj artykuł, aby poznać odpowiedzi na wszystkie nurtujące Cię pytania.

SPIS TREŚCI:

1. Candida i inne grzyby – czy jest się czego bać?
2. Najczęstsze przyczyny infekcji grzybiczych.
3. Objawy kandydozy przewodu pokarmowego.
4. Diagnostyka przerostów grzybiczych praktyce.
5. Dieta przeciwgrzybicza – z czym to się je?
6. Profilaktyka przerostów grzybiczych.

1. Candida i inne grzyby – czy jest się czego bać?

Panuje powszechny mit, że obecność grzybów w naszym organizmie świadczy o stanie patologii, który należy leczyć. Wprawdzie kandydoza to powszechny i poważny problem, którego nie warto bagatelizować, natomiast Candida sama w sobie nie zawsze jest dla nas szkodliwa.

Na początek warto zaznaczyć, że grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida są szeroko rozpowszechnione w środowisku, będąc również naturalną częścią ekosystemu jelit. Przewód pokarmowy człowieka jest zasiedlany przez niezliczoną ilość mikroorganizmów (bakterii, archeonów, wirusów, pasożytów, a także grzybów). W porównaniu z bakteriami, różnorodność i liczebność grzybów jest stosunkowo niewielka, co nie oznacza, że nie mają one wpływu na skład i funkcje mikrobioty jelitowej. Pod hasłem “Candida” kryje się blisko 200 gatunków grzybów drożdżopodobnych, z czego 15 zostało zaklasyfikowanych jako chorobotwórcze dla człowieka. Candida albicans to tylko jeden z wielu gatunków, które wchodzą w skład fizjologicznej mikrobioty jelit. Wśród gatunków Candida dominują C. albicans (odpowiedzialna za blisko połowę diagnozowanych zakażeń grzybiczych), C. glabrata oraz C. parapsilosis. Grzyby z gatunku C. albicans bytują na błonach śluzowych ludzkiego organizmu, wchodząc w skład mikrobioty przewodu pokarmowego, skóry, a u kobiet również pochwy.

U osób zdrowych, w warunkach fizjologicznych drożdżaki Candida albicans żyją w symbiozie z gospodarzem, co oznacza, że nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i nie przyczyniają się do rozwoju chorób.

2. Najczęstsze przyczyny infekcji grzybiczych.

Główną przyczyną kandydozy jest osłabienie odporności organizmu. Organizm człowieka posiada swoiste mechanizmy, dzięki którym liczebność drożdżaków jest trzymana “w ryzach”. Jednym z nich jest prawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy oraz korzystne bakterie jelitowe, które konkurują o miejsce z pozostałymi drobnoustrojami. Właściwe proporcje pomiędzy drobnoustrojami zasiedlającymi jelita człowieka sprzyjają utrzymaniu równowagi, chroniąc przed rozwojem kandydozy jamy ustnej, jelit czy układu moczowo-płciowego. Niestety, częste stosowanie antybiotyków może prowadzić do dysbiozy jelit, a w konsekwencji nadmiernej kolonizacji przez drożdżaki. Infekcje grzybicze często rozwijają jako powikłanie schorzeń, w wyniku których dochodzi do uszkodzenia bariery jelitowej.

Do głównych przyczyn przerostu grzybiczego należą:

• upośledzenie funkcji układu immunologicznego
• dysbioza jelit
• częste antybiotykoterapie
• przewlekłe stosowanie niektórych leków (glikokortykosteroidy, inhibitory pompy protonowej, NLPZ, preparaty żelaza)
• obniżona odporność (np. stany po chemio-, radioterapii)
• choroby nowotworowe
• zakażenie wirusem HIV
• cukrzyca
• otyłość i zespół metaboliczny
• choroby zapalne jelit
• nieodpowiednia dieta (wysoko przetworzona, bogata w cukry proste)
• nadużywanie alkoholu
• przewlekły stres

3. Objawy kandydozy przewodu pokarmowego.

• nadmierne gazy i wzdęcia
• bóle brzucha
• nudności
• biegunki/zaparcia
• przelewanie, refluks, zgaga
• biały nalot na języku
• pieczenie, suchość w jamie ustnej
• wzmożony apetyt, szczególnie na słodycze
• wahania masy ciała (niezamierzony wzrost lub spadek)
• problemy skórne, trądzik
• bóle mięśni i stawów
• częste infekcje intymne
• świąd odbytu
• stany depresyjne i lękowe
• rozdrażnienie, niepokój, bóle głowy
• problemy ze snem
• permanentne zmęczenie

Jak widzisz, objawy są często niespecyficzne i  mogą sugerować inne zaburzenia, będące wynikiem dysbiozy jelitowej, niedoborów pokarmowych i innych zaburzeń, powstałych w konsekwencji przewlekłych problemów trawiennych. Natomiast jeżeli zauważasz u siebie niepokojące objawy i podejrzewasz przerost grzybiczy, warto pochylić się nad diagnostyką.

4. Diagnostyka przerostów grzybiczych w praktyce

Według wytycznych, najbardziej wiarygodnym badaniem diagnostycznym zakażeń grzybiczych przewodu pokarmowego jest pobranie aspiratu w trakcie endoskopii. Niestety, z uwagi na niską dostępność tej metody, jak również jej inwazyjny charakter, jest ona mało powszechna.

Zatem jakie badania warto wykonać?

W praktyce, najbardziej wiarygodną metodą, którą najczęściej polecam swoim pacjentom jest badanie mikrobiologiczne kału.

• Jakościowe oraz ilościowe oznaczenie grzybów z rodzaju Candida i pleśni w kale – wartości >10^2 CFU/g kału interpretowane są jako przerost Candidy (np. w Laboratorium 4active*)

Inne przydatne metody diagnostyczne:

• 3-dniowa zbiórka kału 
• Oznaczenie D-arabinitolu w moczu – D-arabinitol jest metabolitem produkowanym przez grzyby 
• Badanie Organix Gastro
• Antygen mannanowy – badanie wykonywane przy podejrzeniu grzybicy ogólnoustrojowej

5. Dieta przeciwgrzybicza – z czym to się je?

Prawidłowo skomponowana dieta przeciwgrzybicza powinna być przede wszystkim maksymalnie odżywcza i zbilansowana pod kątem witamin i składników mineralnych- dobrze odżywiony organizm będzie w stanie lepiej poradzić sobie z infekcją.

Zasadniczym celem diety przeciwgrzybiczej jest ograniczenie produktów, które są pożywką dla grzybów i sprzyjają ich rozrostowi. Jednak warto pamiętać, że dieta wspierająca leczenie przerostów Candidy to nie tylko lista zakazanych produktów, ale sposób żywienia dopasowany do indywidualnych potrzeb Twojego organizmu. Przede wszystkim, warto ograniczyć wysoko przetworzone produkty z dużą ilością cukrów prostych i zastąpić je produktami o działaniu przeciwzapalnym.

Produkty zalecane w diecie przeciwgrzybiczej:

• warzywa, szczególnie niskoskrobiowe (m.in. szpinak, jarmuż, rukola, cukinia, bakłażan, warzywa kapustne, brokuł, kalafior, brukselka, cebula, czosnek, por)
• owoce o niskim indeksie glikemicznym (owoce jagodowe, cytrusy, kiwi, awokado)
• kiwi
• rośliny strączkowe (ciecierzyca, soczewica, fasola, groch)
• orzechy i nasiona 
• oliwa z oliwek
• oleje roślinne: olej lniany, olej z czarnuszki, olej z awokado, olej z wiesiołka
• chudy drób (kurczak, indyk)
• świeże ryby i owoce morza
• jaja
• pełnoziarniste kasze, makarony, brązowy ryż, płatki owsiane, pieczywo na zakwasie
• fermentowane produkty mleczne (kefir, jogurt, maślanka)
• napoje roślinne (zwróć uwagę, czy nie zawierają cukru!)
• tofu
• zioła i przyprawy przeciwzapalne (czosnek, tymianek, oregano, cynamon, imbir, kurkuma, goździki)

Jakie produkty są przeciwwskazane?

• produkty zawierające cukier i jego odpowiedniki (biały cukier, cukier trzcinowy, glukoza, fruktoza,  syrop glukozowo-fruktozowy, miód, syrop daktylowy, syrop z agawy, karmel, syrop kukurydziany
• produkty wysoko przetworzone (gotowe dania, produkty instant, produkty typu fast-food, słone przekąski, wyroby cukiernicze)
• słodycze

• produkty z białej oczyszczonej mąki pszennej 
• alkohol
• sery pleśniowe (camembert, gorgonzola, ser brie)
• drożdże i wypieki drożdżowe
• bardzo słodkie owoce (banany, mango,  brzoskwinie, winogrono, śliwki, owoce suszone lub puszkowane)
• soki owocowe i słodzone napoje
• gotowe sosy 
• mięso marynowane, wędzone, parówki, kiełbasy, słabej jakości wędliny (zwróć uwagę, czy w składzie nie ma glukozy)
• produkty nieświeże, zepsute, zawierające pleśń

Pamiętaj, że dieta przeciwgrzybicza to dieta z ograniczeniem cukrów prostych, natomiast absolutnie nie oznacza to, że powinieneś wyeliminować ze swojej diety wszystkie źródła węglowodanów. Diety bardzo niskowęglowodanowe nie są zalecane przy kandydozie. Zwróć uwagę, aby w Twojej diecie znalazły się przede wszystkim źródła węglowodanów złożonych. Są one źródłem błonnika pokarmowego, cennych witamin i składników mineralnych. Nie warto z nich rezygnować.

Dodatkowe wskazówki:

• W trakcie stosowania diety uważnie obserwuj swój organizm. Jeżeli nie odczuwasz poprawy, nie przeciągaj eliminacji na siłę.
• Nie musisz całkowicie eliminować wszystkich przeciwwskazanych produktów. Zadbaj o balans i świadome wybory żywieniowe. Dieta przeciwgrzybicza powinna być spersonalizowana i uwzględniać potrzeby Twojego organizmu.
• Dietę przeciwgrzybiczą warto stosować minimum 6 tygodni, a następnie ponowić diagnostykę.
• Jeżeli po leczeniu nastąpiła redukcja objawów, zacznij stopniowo rozszerzać dietę, obserwując reakcje organizmu. 
• Pamiętaj o higienie jedzenia: skup się na posiłku, jedz powoli i dokładnie przeżuwaj każdy kęs. Nie jedz w pośpiechu i unikaj rozpraszaczy (np. scrollowania telefonu czy oglądania telewizji).

6. Profilaktyka przerostów grzybiczych.

Co robić, aby uniknąć nawrotu Candidy i przykrych dolegliwości?

• Po zakończeniu leczenia, nie rezygnuj z odżywczej, różnorodnej diety. Kluczem do sukcesu jest stopniowe wprowadzanie zmian i odżywianie zgodnie z modelem diety przeciwzapalnej, która obfituje w nisko przetworzone i bogato odżywcze produkty, które wspierają odporność i zdrowie Twoich jelit.
• Nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej, która wspiera odporność i wspiera zdrowie Twoich jelit. 
• Wprowadź probiotykoterapię, dopasowaną indywidualnie do potrzeb Twojego organizmu.
• Wysypiaj się. Odpowiednio długi i jakościowy sen jest niezbędny dla zachowania dobrej odporności i skutecznej walki z infekcjami.
• Zadbaj o odpoczynek i znajdź sposoby na radzenie sobie ze stresem. Organizm w stanie przewlekłego stresu jest bardziej podatny na infekcje.

Pamiętaj, że podstawą skutecznego leczenia przerostów grzybiczych jest indywidualne podejście i codzienne małe wybory, które długofalowo wspierają odporność i zdrowie całego organizmu.

Jeżeli wolisz słuchać niż czytać, koniecznie zajrzyj do mojego Podcastu. A jeśli chcesz być na bieżąco z moimi podcastami, w których poruszam temat szeroko pojętej dietetyki i zdrowia, w tym zdrowia psychicznego, zapisz się do Newslettera.

Bibliografia:

1. Rogalski P., Kandydoza przewodu pokarmowego – fakty i mity, Via Medica, Gastroenterologia Kliniczna, 2010; 2(3):97-97
2. Baumler A.J.,Sperandio V., Interactions between the microbiota and pathogenic bacteria in the gut, Nature, 2016; 535 (7610): 85-93
3. Rogalski P., Kandydoza przewodu pokarmowego – fakty i mity, Via Medica, Gastroenterologia Kliniczna, 2010; 2(3):97-97
4. Ciarlo E., Heinonen1 T., Herderschee1 J., Fenwick C., Mombelli1 M., Le Roy1 D., Roger T., Impact of the microbial derived short chain fatty acid propionate on host susceptibility to bacterial and fungal infections in vivo, Sci Rep, 2016; 6: 37944
5. Talapko J, Juzbašić M, Matijević T, Pustijanac E, Bekić S, Kotris I, Škrlec I. Candida albicans-The Virulence Factors and Clinical Manifestations of Infection. J Fungi (Basel). 2021 Jan 22;7(2):79. doi: 10.3390/jof7020079. PMID: 33499276; PMCID: PMC7912069.
6. Staniszewska M. i in. (2014) Patogeneza i leczenie zakażeń Candida Spp. Postępy Mikrobiologii., 53(3): 229-240.
7. Kumamoto CA, Gresnigt MS, Hube B. The gut, the bad and the harmless: Candida albicans as a commensal and opportunistic pathogen in the intestine. Curr Opin Microbiol. 2020 Aug;56:7-15. doi: 10.1016/j.mib.2020.05.006. Epub 2020 Jun 27. PMID: 32604030; PMCID: PMC7744392.
8. d’Enfert C, Kaune AK, Alaban LR i wsp. The impact of the Fungus-Host-Microbiota interplay upon Candida albicans infections: current knowledge and new perspectives. FEMS Microbiol Rev. 2021 May 5;45(3):fuaa060. doi: 10.1093/femsre/fuaa060. PMID: 33232448; PMCID: PMC8100220.
9. Atriwal T, Azeem K, Husain FM, Hussain A, Khan MN, Alajmi MF, Abid M. Mechanistic Understanding of Candida albicans Biofilm Formation and Approaches for Its Inhibition. Front Microbiol. 2021 Apr 30;12:638609. doi: 10.3389/fmicb.2021.638609. PMID: 33995297; PMCID: PMC8121174.
10. Hallen-Adams HE, Suhr MJ. Fungi in the healthy human gastrointestinal tract. Virulence. 2017 Apr 3;8(3):352-358. doi: 10.1080/21505594.2016.1247140. Epub 2016 Oct 13. PMID: 27736307; PMCID: PMC5411236.
11. Shankar J. Food Habit Associated Mycobiota Composition and Their Impact on Human Health. Front Nutr. 2021 Nov 22;8:773577. doi: 10.3389/fnut.2021.773577. PMID: 34881282; PMCID: PMC8645600.