- Zaloguj
Nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), do których należą choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego, to schorzenia o charakterze przewlekłym, które mogą dotknąć osoby w każdym wieku. Najczęściej diagnozowane są u młodych dorosłych, ale ich rozwój może nastąpić zarówno w dzieciństwie, jak i w wieku podeszłym. Ze względu na złożoność tych chorób, diagnostyka jest wieloetapowa i nierzadko obejmuje szereg metod, zarówno inwazyjnych, jak i nieinwazyjnych.
Z niniejszego artykułu dowiesz się, jak rozpoznać chorobę zapalną jelit. Od czego zacząć diagnostykę i jakie badania warto wykonać? Koniecznie przeczytaj do końca!
Spis treści:
Rozpoznanie nieswoistych chorób zapalnych jelit opiera się na analizie objawów klinicznych, badań laboratoryjnych, endoskopowych, histologicznych i obrazowych.
Diagnostyka NChZJ rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego i badania fizykalnego, które pozwalają lekarzowi na wstępną ocenę objawów oraz historii medycznej pacjenta. Objawy, które mogą sugerować NChZJ i skłaniać do dalszej diagnostyki to m.in. przewlekłe biegunki, ból brzucha, niezamierzona utrata masy ciała, a także obecność krwi w stolcu.
Jakie badania warto wykonać na początku diagnostyki chorób zapalnych jelit?
Badania laboratoryjne:
Niski poziom witamin i składników mineralnych może wskazywać na zaburzenia wchłaniania, które często występują u pacjentów z chorobami zapalnymi jelit.
W diagnostyce IBD przydatne są także testy na obecność specyficznych przeciwciał. Przeciwciała przeciwko Saccharomyces cerevisiae (ASCA) są często wykrywane u pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna, natomiast przeciwciała przeciwjądrowe (ANCA) są charakterystyczne dla wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Choć badania te mogą pomóc w odróżnieniu tych dwóch schorzeń, nie zawsze dają jednoznaczne wyniki.
Badania kału
Jednym z najbardziej przydatnych narzędzi diagnostycznych w NChZJ są badania kału, które pozwalają ocenić m.in. poziom biomarkerów stanu zapalnego, takich jak kalprotektyna i laktoferyna.
Badanie kału na obecność patogenów (Salmonella, Escherichia coli, Shigella, Campylobacter, Yersinia, Clostridium difficile, prątki gruźlicy, pasożyty).
Oznaczanie kalprotektyny i laktoferyny jest również przydatne w różnicowaniu NChZJ od zaburzeń czynnościowych, szczególnie zespołu jelita drażliwego (IBS), który nie powoduje podwyższenia markerów stanu zapalnego.
Kolonoskopia jest złotym standardem w diagnostyce nieswoistych chorób zapalnych jelit. Badanie to pozwala na bezpośrednią ocenę stanu błony śluzowej jelit, a także na pobranie wycinków do badań histopatologicznych, kluczowych do potwierdzenia diagnozy. W razie konieczności w trakcie kolonoskopii lekarz może również wykonać drobne zabiegi, takie jak usuwanie polipów czy tamowanie krwawień. Kolonoskopia jest uważana za bezpieczne i skuteczne badanie diagnostyczne, jednak jak każda procedura medyczna wiąże się z pewnym ryzykiem i ma swoje przeciwwskazania.
Przeciwskazania do kolonoskopii: zaostrzenia choroby zapalnej jelit, objawy zapalenia otrzewnej, podejrzenie perforacji przewodu pokarmowego, ciężkie choroby serca i płuc (np. zawał serca, niewyrównana niewydolność serca), ostra niewydolność oddechowa, ciąża, zaburzenia krzepnięcia krwi.
Choć kolonoskopia jest badaniem inwazyjnym, umożliwia wczesne wykrycie raka jelita grubego oraz dokładną ocenę zmian zapalnych w jelitach.
W niektórych przypadkach, gdy kolonoskopia nie jest możliwa, stosuje się badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) czy tomografia komputerowa (CT).
Rezonans magnetyczny
Badanie umożliwia ocenę stanu błony śluzowej jelit, pozwala wykryć obecność przetok, zwężeń oraz nacieków zapalnych w ścianach jelit. Jest szczególnie przydatna w diagnostyce choroby Leśniowskiego-Crohna, gdzie zmiany najczęściej zlokalizowane są w jelicie cienkim.
Tomografia komputerowa
Badanie pozwala wykryć obecność ropni, przetok czy perforację jelit, które mogą wystąpić jako powikłania w zaawansowanym stadium choroby Leśniowskiego-Crohna.
Decyzja o wyborze metody diagnostycznej zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj i umiejscowienie zmian zapalnych, wiek pacjenta czy stopień zaawansowania choroby.
Chroniczne napięcie może prowadzić do nasilenia objawów i częstszych nawrotów chorób zapalnych jelit. Badania pokazują, że u osób chorujących na NChZJ obserwuje się częstsze nawroty choroby w okresach silnego stresu emocjonalnego. Wpływ stresu na choroby zapalne jelit jest dwukierunkowy. Działa on zarówno jako czynnik zaostrzający przebieg choroby, jak i skutek przewlekłych dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Już sam czynnik choroby i towarzyszących jej objawów (silne bóle brzucha, biegunki, przewlekłe zmęczenie, niedokrwistość) stanowią źródło stresu i znaczący sposób pogarszają samopoczucie oraz jakość życia.
Endoskopia kapsułkowa to nowoczesne narzędzie diagnostyczne, które znacząco pozszerza możliwości obrazowania przewodu pokarmowego. Badanie polega na połknięciu przez pacjenta małej kapsułki wyposażonej w kamerę, która rejestruje obrazy z wnętrza przewodu pokarmowego bez konieczności wprowadzania endoskopu. Niewątpliwą zaletą kapsułki endoskopowej jest jej mała inwazyjność oraz możliwość obrazowania całego przewodu pokarmowego, w szczególności trudno dostępnych obszarów jelita cienkiego. Badanie to jest również stosunkowo komfortowe dla pacjenta, ponieważ nie wymaga znieczulenia ani hospitalizacji.
Endoskopia kapsułkowa ma również kilka wad. Jednym z ograniczeń jest brak możliwości pobrania wycinków do badania histopatologicznego, które jest istotne do pełnej oceny zmian zapalnych. Ponadto, brak kontroli nad kapsułką stwarza ryzyko, że niektóre obszary jelita mogą zostać pominięte, zwłaszcza jeżeli pasaż jelitowy jest zbyt szybki lub zbyt wolny. Przeciwwskazaniem do endoskopii kapsułkowej są zwężenia jelit oraz zaburzenia połykania i motoryki przewodu pokarmowego.
Ze względu na ograniczoną dostępność i wysoki koszt badania, obecnie jest ono rzadko wykorzystywane w diagnostyce nieswoistych chorób zapalnych jelit.
Diagnostyka nieswoistych chorób zapalnych jelit może stanowić wyzwanie, ponieważ objawy są często niespecyficzne i mogą przypominać symptomy innych schorzeń. Kluczowe jest wykluczenie innych jednostek chorobowych, które mogą dawać podobne objawy.
Celiakia
To choroba autoimmunologiczna, w której dochodzi do uszkodzenia kosmków jelitowych w wyniku nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na gluten. Diagnoza celiakii opiera się na badaniach serologicznych (m.in. badanie przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej) oraz biopsji jelita cienkiego wykonywanej podczas gastroskopii. Czasem wykonywane są również badania genetyczne.
Zespół jelita nadwrażliwego (IBS)
IBS to przewlekła choroba przewodu pokarmowego o charakterze czynnościowym, która objawia się bólami brzucha i zmiennym rytmem wypróżnień (biegunka, zaparcia lub ich naprzemienne występowanie). Do objawów alarmowych, które powinny skłonić do dalszej diagnostyki w kierunku nieswoistych chorób zapalnych jelit należą przede wszystkim: obecność krwi w stolcu oraz silny ból brzucha, który wybudza w nocy.
Diagnostyka nieswoistych chorób zapalnych jelit jest złożonym procesem, który wymaga zastosowania różnych metod w celu uzyskania pełnego obrazu choroby i wykluczenia innych schorzeń. Dokładny wywiad lekarski i analiza wyników badań są kluczowe dla postawienia prawidłowego rozpoznania i skutecznego leczenia choroby zapalnej jelit.
Jeżeli wolisz słuchać niż czytać, koniecznie zajrzyj do mojego Podcastu. A jeśli chcesz być na bieżąco z moimi podcastami, w których poruszam temat szeroko pojętej dietetyki i zdrowia, w tym zdrowia psychicznego, zapisz się do Newslettera.